axonopathy

Axonopathy

Axonopathy is een afwijking waarbij het zenuwstelsel is aangetast. De vererving is enkelvoudig recessief. Een kalf welke is geboren met deze afwijking is niet levensvatbaar en zal binnen een aantal weken zijn overleden.

Op deze pagina enige uitleg over de vererving van axonopathy en de gevolgen voor onze stamboekfokkerij.

Hoe verloopt de vererving

Bij elk dier of mens zijn de erfelijke eigenschappen opgeslagen in de chromosomen in de kern van de lichaamscellen. Chromosomen zitten paarsgewijs in de celkern. Dus er is altijd een even aantal chromosomen in de lichaamscellen. Per paar chromosomen zitten factoren voor een bepaalde eigenschap op beide chromosomen. Dit is in normale gevallen altijd een even aantal chromosomen. Een dier zal bij voortplanting in de geslachtsorganen eicellen of zaadcellen produceren. Bij deze productie worden de chromosomenparen van elkaar gescheiden. Er zal van elk paar één chromosoom in de zaad of eicel terechtkomen. Zaad en eicellen hebben dus de helft van het aantal chromosomen vergeleken met de lichaamscellen.

We nemen als voorbeeld de haarkleur bij runderen.

Op het ene chromosoom van het paar in dit voorbeeld is de factor voor de eigenschap zwart vastgelegd. En op het andere chromosoom van dit paar kan het ook de factor zwart als eigenschap hebben. In dit voorbeeld van dit zwarte rund zal het dier bij paring alleen eicellen of zaadcellen afgeven met chromosomen met de factor zwart. Dit geldt ook voor een rund met erfelijke eigenschap voor de rode kleur op beide chromosomen van het paar.

Bij een paring van bovengenoemde zwarte en rode runderen zullen één eicel met één zaadcel versmelten. Het aantal chromosomen is weer verdubbelt voor het kalf, dat geboren zal worden. Met op het paar chromosomen waar de haarkleur op is vast gelegd op de ene de factor zwart “zit” en op het andere rood. Het kalf zal dan zwart zijn omdat de zwarte kleur overheerst (dominant). Rood is niet overheersend (recessief). De haarkleur wordt vastgelegd op één plek op de chromosomen vandaar de term enkelvoudig. Als dat op meerdere plekken gebeurt, wordt de vererving een stuk ingewikkelder.

Ons kalf wordt later gepaard aan een rund met dezelfde eigenschappen. Dus zwart uiterlijk maar met de factor zwart op het ene chromosoom van het paar en de factor rood op het andere chromosoom. Er zullen eerst weer geslachtscellen geproduceerd worden. Ons kalf was een stier, dus zaadcellen. De helft met de factor zwart (Z1) de andere helft met de factor rood (R1). Dat andere rund maakt eicellen aan ook de helft factor zwart (Z2) en de andere helft factor rood (R2).

Bij de paring ontstaan de volgende combinatie mogelijkheden voor de chromosomen van de kalveren:

25%: Z1 met Z2. Dit wordt een zwart kalf, dat niet rood vererft.

25%: Z1 met R2. Dit wordt een zwart kalf, dat rood vererft (zwart is dominant).

25%: R1 met Z2. Dit wordt een zwart kalf, dat rood vererft (zwart is dominant).

25%: R1 met R2. Dit wordt een rood kalf, dat geen andere kleur vererft.

Dus 75% zwarte kalveren en 25% rode kalveren.

De vererving van axonopathy gaat op dezelfde manier. De factor voor het niet hebben van axonopathy is dominant over de factor axonopathy. Als een dier op beide chromosomen van het paar de factor voor axonopathy heeft zal het niet levensvatbaar zijn. De paring van een stier met de factor voor axonopathy met een koe, die ook de factor axonopathy draagt, levert 25% kalveren zonder de factor, 50% zal de factor als drager hebben. Dus niets aan te zien. En 25% van de kalveren krijgt de dubbele factor en is niet levensvatbaar.

Dit willen we niet in onze fokkerij. Door alleen stieren te gebruiken zonder de factor voor axonopathy zullen geen kalveren met de dubbele factor geboren worden en zal bij elke volgende generatie het aantal dragers halveren. Want een koe met de axonopathy factor zal bij paring 50% dragers en 50% dieren zonder de factor voortbrengen.